Członkowie vs. uchwały – zaskarżanie uchwał stowarzyszeń przez ich członków




W stowarzyszeniach zbliża się czas walnych zgromadzeń
dotyczących sprawozdań finansowych i podsumowań poprzedniego roku. Walne maja
różny przebieg, a podejmowane uchwały nie zawsze są przez wszystkich
akceptowane. Kto i kiedy można podważyć
taką uchwałę?
Tego właśnie dotyczy niniejszy artykuł.

 

Kto?

 

Pierwszym problemem jest jednak legitymacja do skarżenia
uchwały, czyli uprawnienie do wystąpienia do sądu z żądaniem uchylenia uchwały.
Przepisy prawa często ograniczają taką możliwość w celu ochrony przed zalewem
pozwów i przenoszeniem wszelkich sporów na salę sądową. Tak też jest w
przypadku uchwał stowarzyszeń. Gdyby każdy członek mógł skarżyć każdą uchwałę
funkcjonowanie organizacji mogłoby ulec całkowitemu zablokowaniu. Z tego powodu
mamy w ustawie Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz. U. z 2017r. poz. 210) art.
29, który przyznaje to uprawnienie tylko organom nadzoru i prokuratorowi. 

 

Ponieważ jednak zdążają się sytuacje, w których uchwały są
bardzo krzywdzące dla członków, w orzecznictwie ukształtował się pogląd wyjątkowo dopuszczający członków do
skarżenia uchwał
(uchwała SN z 6 stycznia 2005 r., sygn. III CZP 75/04,
wyrok SN z 24 czerwca 2009 r., sygn. I CSK 535/08). W tej pierwszej uchwale Sąd
Najwyższy zbudował całą konstrukcję uzasadniającą takie prawo (opartą min. na prawie każdego do sądu z art. 45 ust. 1
Konstytucji RP i art. 6 Konwencji ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności). Zgodnie z zapatrywaniem tego sądu jest to postepowanie cywilne, ponieważ stosunek członkostwa w
stowarzyszeniu oparty jest na dobrowolności (jest formą umowy pomiędzy osobami).
Co oznacza, że spór ze stowarzyszeniem będzie prowadzony w sądzie cywilnym.
Zgodnie z powyższą uchwałą, każdy członek stowarzyszenia może zaskarżyć uchwałę na podstawie art.
189 Kodeksu postepowania cywilnego
.  Nie
jest to jednak takie proste ze względu na treść art. 189 K.p.c. (t.j. Dz. U. z
2018r., poz. 155), który wprowadza dość skomplikowaną konstrukcję interesu
prawnego.

Kiedy?

 

Odpowiedź prawnika brzmiałaby: „zgodnie z art. 189 K.p.c., wtedy gdy członek stowarzyszenia ma interes
prawny”.
Postaram się jednak być bardziej zrozumiałym.
Nie zagłębiając się w szczegóły prawne, praktyczny sens tej
konstrukcji stanowi, że członek stowarzyszenia może zaskarżyć tylko taką uchwałę, która wpływa na jego
prawa członkowskie
(to właśnie jest ten interes prawny). Po drugie treść
189 K.p.c. pozwala na sformułowanie w pozwie tylko żądania ustalenia istnienia
lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Oznacza to, że możemy domagać się
wyłącznie stwierdzenia, że wiąże lub nie wiążę nas dane prawo (np. bycia
członkiem).
Dodatkowo uchwała, którą skarżymy musi wpływać na danego członka w sposób konkretny, naruszając lub zagrażając jego prawom. Takim klasycznym przykładem będzie właśnie niezgodne z prawem lub statutem wykreśleniem ze stowarzyszenia (szerzej np. w: I CSK 535/08). W praktyce
do sądu będziemy mogli pójść tylko, gdy spełnione są wszystkie trzy warunki:
  • byliśmy członkiem
    stowarzyszenia,
  • została
    podjęta uchwała pozbawiająca nas członkostwa,
  • uchwała
    ta jest niezgodna ze statutem stowarzyszenia.
Oczywiście możliwe jest skarżenie w drugą stronę – nie
jesteśmy członkiem stowarzyszenia, które wbrew prawu uznaje nas za takiego
(przykład dość abstrakcyjny, ale teoretycznie możliwy).
Dla lepszego zrozumienia poniżej przykłady kiedy członek
stowarzyszenia nie ma interesu prawnego = nie może skarżyć uchwał:

ma subiektywne wątpliwości co do poprawności
zwołania walnego zgromadzenia (I ACa 304/14),

domaga się zbadania zgodności z prawem zapadłych
na walnym zgromadzeniu uchwał (I ACa 304/14),

członek zarządu stowarzyszenia przedstawia wątpliwości
dotyczące tego, kto i w jakim okresie pełnił funkcję w organie uprawnionym do
reprezentowania stowarzyszenia (I ACa 304/14),

żąda skreślenia z listy innych członków (I ACa 1294/12),

żąda ustalenia, że inne osoby są członkami
Zarządu Stowarzyszenia (I ACa 1294/12),

domaga się zbadania uchwał w przedmiocie
absolutorium lub wyboru władz (I ACa 1556/16),

badania uprawnień i kompetencji członków zarządu
lub obradowania poszczególnych organów, zwoływania zgromadzeń, tworzenia list
itd. (I ACa 1556/16),

w ogóle nie jest członkiem stowarzyszenia i jest to sytuacja bezsporna, czyli dana osoba
nie utrzymuje że była lub jest i jest to oczywiste (
I ACa 1294/12),
Jak widać z powyższych przykładów sądy dość restrykcyjnie
podchodzą do skarżenia uchwał przez członków stowarzyszeń. Wpływa na to zasada samorządności
(art. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach), zgodnie z którą stowarzyszenia mają
autonomię w kształtowaniu swojej wewnętrznej organizacji i kryteriów
członkostwa. W taki sposób odniósł się do tego zagadnienia Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 24 czerwca 2009 r. (I CSK 535/08): „ingerencja sądu w działalność
stowarzyszenia powinna mieć wyjątkowy charakter i uwzględniać autonomiczny i
samorządny charakter stowarzyszenia.”

Inne naruszenia

 

Co więc w przypadku, gdy uchwała nie dotyczy bezpośrednio
naszego członkostwa, a naszym zdaniem jest niezgodna z prawem? Jak wskazałem na
początku jest to domena organów nadzoru i prokuratury (art. 29 ustawy Prawa o
stowarzyszeniach) i to do nich należy kierować zawiadomienia w takich sprawach.
Na marginesie należy wskazać możliwość powództwo o ustalenie nieważności uchwał
na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego (trudne do wykazania w praktyce, szerzej
np. w: I ACa 923/09)

Podsumowanie

 

Podstawą w rozwiązywaniu sporów powinien być statut
stowarzyszenia i to w nim w pierwszej kolejności członkowie powinni szukać
ochrony swoich praw. Co więcej, członkowie mają pośredni wpływ poprzez udział w
organach, na kształt statutu. Dlatego warto zadbać o profesjonalnie napisany i
zindywidualizowany pod kątem konkretnej działalności statut. Dotyczy to zarówno
etapu zakładania nowej organizacji, jak i rozwoju już istniejącej, gdy często
postanowienia statutu nie nadążają za zmianami organizacyjnymi. Jeżeli jednak
droga postępowania wewnętrznego nie rozwiąże naszego problemu, warto przed
wniesieniem pozwu o uchylenie uchwały dokładnie przeanalizować swoją sytuację
pod katem „interesu prawnego”. Jak zawsze zachęcam do korzystania w tym celu z
profesjonalnej pomocy prawnej (radcy prawnego lub adwokata).

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Powiązane posty