Niecały kwartał temu pojawiła się nowa
możliwość rozliczenia czyjejś pracy, która jest wygodna i tania pod względem
kosztów – czyli powinna znaleźć idealne zastosowanie w III sektorze. Oczywiście
chodzi o działalność nierejestrowaną. Przykładami zastosowania tej konstrukcji
mogą być: usługi dorywcze, wynagradzanie koordynatorów projektów, opieka nad
dziećmi i młodzieżą, prowadzenie dodatkowych zajęć i warsztatów przez
dotychczasowych pracowników itp.
Poniżej zapraszam do artykułu Marzeny
Dobner, świetnie zapowiadającej się
przyszłej prawnik, w którym autorka szczegółowo
analizuje wymogi prawne i praktyczne aspekty działalności nierejestrowanej.
Artykuł powstał w ramach współpracy z kancelarią 4NGO Kancelaria Radcy PrawnegoPiotr Jaros.
Dobner, świetnie zapowiadającej się
przyszłej prawnik, w którym autorka szczegółowo
analizuje wymogi prawne i praktyczne aspekty działalności nierejestrowanej.
Artykuł powstał w ramach współpracy z kancelarią 4NGO Kancelaria Radcy PrawnegoPiotr Jaros.
Działalność nierejestrowana (nieewidencjonowana)
Pakiet ustaw zwany Konstytucją
dla Biznesu, uchwalony dnia 6 marca br. i wprowadzony w życie z dniem 30
kwietnia br., znacząco uelastycznił niektóre regulacje dotyczące funkcjonowania
przedsiębiorców na polskim rynku. Jedną z poważniejszych zmian, stwarzających
nowe możliwości szczególnie dla drobnych usługodawców, jest działalność
nierejestrowana, zwana także działalnością nieewidencjonowaną lub nierejestrową.
Jej zasady reguluje treść art. 5 ustawy Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r.,
poz. 646; dalej jako UPP).
dla Biznesu, uchwalony dnia 6 marca br. i wprowadzony w życie z dniem 30
kwietnia br., znacząco uelastycznił niektóre regulacje dotyczące funkcjonowania
przedsiębiorców na polskim rynku. Jedną z poważniejszych zmian, stwarzających
nowe możliwości szczególnie dla drobnych usługodawców, jest działalność
nierejestrowana, zwana także działalnością nieewidencjonowaną lub nierejestrową.
Jej zasady reguluje treść art. 5 ustawy Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r.,
poz. 646; dalej jako UPP).
Definicja i przesłanki
Ustawodawca formułuje następującą
definicję tejże formy zarobkowania: „Nie stanowi działalności gospodarczej
działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej
działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego
wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o
minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2017 r. poz. 847 oraz z 2018 r.
poz. 650), i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności
gospodarczej.” (art. 5 ust. 1 UPP). Jest to zatem typ działalności:
definicję tejże formy zarobkowania: „Nie stanowi działalności gospodarczej
działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej
działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego
wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o
minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2017 r. poz. 847 oraz z 2018 r.
poz. 650), i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności
gospodarczej.” (art. 5 ust. 1 UPP). Jest to zatem typ działalności:
– zarezerwowany wyłącznie dla osób fizycznych (zwanych dalej wykonującymi);
nie mogą z niego korzystać osoby prawne czy jednostki nieposiadające osobowości
prawnej, w tym również wspólnicy spółki cywilnej (por. art. 5 ust. 5 UPP);
nie mogą z niego korzystać osoby prawne czy jednostki nieposiadające osobowości
prawnej, w tym również wspólnicy spółki cywilnej (por. art. 5 ust. 5 UPP);
– osoby fizyczne, o których mowa,
to takie, które w ciągu ostatnich 60
miesięcy, czyli 5 lat, nie prowadziły działalności gospodarczej sensu stricto, czyli „zorganizowanej
działalności zarobkowej, wykonywanej we własnym imieniu i w sposób ciągły”
(art. 3 UPP), bądź wyrejestrowali prowadzoną działalność przed dniem 30
kwietnia 2017 r. Niemniej nie dotyczy to
działalności wykonywanej w ramach umowy spółki cywilnej (por. art. 5 ust. 5
UPP) ani działalności wymagającej
uprzedniego uzyskania koncesji, licencji lub zezwolenia;
to takie, które w ciągu ostatnich 60
miesięcy, czyli 5 lat, nie prowadziły działalności gospodarczej sensu stricto, czyli „zorganizowanej
działalności zarobkowej, wykonywanej we własnym imieniu i w sposób ciągły”
(art. 3 UPP), bądź wyrejestrowali prowadzoną działalność przed dniem 30
kwietnia 2017 r. Niemniej nie dotyczy to
działalności wykonywanej w ramach umowy spółki cywilnej (por. art. 5 ust. 5
UPP) ani działalności wymagającej
uprzedniego uzyskania koncesji, licencji lub zezwolenia;
– przychód należny z działalności nierejestrowanej nie może przekroczyć w
żadnym miesiącu 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, której
wysokość corocznie określa ustawodawca. W 2018 r. owa kwota wynosiła 2100 zł, w
związku z czym limit przychodu należnego w tym roku wynosi 1050 zł. Przez
przychód należny należy przy tym rozumieć „kwoty należne, choćby nie zostały
faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych
bonifikat i skont” (art. 5 ust. 6 UPP). Nie jest zatem istotny fakt otrzymania
wynagrodzenia. Wystarczy, jeśli powstało stosowne zobowiązanie po stronie
wykonującego działalność nierejestrowaną.
żadnym miesiącu 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, której
wysokość corocznie określa ustawodawca. W 2018 r. owa kwota wynosiła 2100 zł, w
związku z czym limit przychodu należnego w tym roku wynosi 1050 zł. Przez
przychód należny należy przy tym rozumieć „kwoty należne, choćby nie zostały
faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych
bonifikat i skont” (art. 5 ust. 6 UPP). Nie jest zatem istotny fakt otrzymania
wynagrodzenia. Wystarczy, jeśli powstało stosowne zobowiązanie po stronie
wykonującego działalność nierejestrowaną.
Działalność nierejestrowana staje
się działalnością gospodarczą sensu
stricto w dwóch przypadkach: na
wniosek wykonującego (z dniem określonym we wniosku o wpis do CEIDG; por.
art. 5 ust. 2 UPP) lub z przyczyn
finansowych (tj. od dnia, w którym przychód należny przekroczy limit 50
proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia; wówczas wykonujący musi w ciągu 7 dni
złożyć wniosek rejestracyjny CEIDG-1; por. art. 5 ust. 3-4 UPP).
się działalnością gospodarczą sensu
stricto w dwóch przypadkach: na
wniosek wykonującego (z dniem określonym we wniosku o wpis do CEIDG; por.
art. 5 ust. 2 UPP) lub z przyczyn
finansowych (tj. od dnia, w którym przychód należny przekroczy limit 50
proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia; wówczas wykonujący musi w ciągu 7 dni
złożyć wniosek rejestracyjny CEIDG-1; por. art. 5 ust. 3-4 UPP).
Działalność nierejestrowana a obowiązki składkowe i podatkowe
O ile tego typu działalność nie
wymaga odprowadzania do ZUS żadnych składek na ubezpieczenie społeczne ani
zdrowotne, o tyle osiągnięty z jej tytułu dochód podlega opodatkowaniu podatkiem
PIT. Przychód należny wraz z kosztami uzyskania przychodów z tytułu prowadzonej
działalności nierejestrowanej są opodatkowane według skali podatkowej (18
proc., 32 proc.). Powinny zatem zostać wykazane w zeznaniu rocznym PIT-36, w
części „Inne źródła”. Koszty uzyskania przychodu, takie jak np. zakup narzędzi
i urządzeń czy surowców, muszą być należycie udokumentowane, a wspomniana
dokumentacja powinna być przechowywana dla celów dowodowych, związanych z
ustaleniem dochodu. Niemniej z racji faktu, że nie jest to działalność
gospodarcza, wykonujący nie odprowadza okresowych zaliczek na podatek
dochodowy, zarówno miesięcznych, jak i kwartalnych.
wymaga odprowadzania do ZUS żadnych składek na ubezpieczenie społeczne ani
zdrowotne, o tyle osiągnięty z jej tytułu dochód podlega opodatkowaniu podatkiem
PIT. Przychód należny wraz z kosztami uzyskania przychodów z tytułu prowadzonej
działalności nierejestrowanej są opodatkowane według skali podatkowej (18
proc., 32 proc.). Powinny zatem zostać wykazane w zeznaniu rocznym PIT-36, w
części „Inne źródła”. Koszty uzyskania przychodu, takie jak np. zakup narzędzi
i urządzeń czy surowców, muszą być należycie udokumentowane, a wspomniana
dokumentacja powinna być przechowywana dla celów dowodowych, związanych z
ustaleniem dochodu. Niemniej z racji faktu, że nie jest to działalność
gospodarcza, wykonujący nie odprowadza okresowych zaliczek na podatek
dochodowy, zarówno miesięcznych, jak i kwartalnych.
Dla potrzeb ustalenia wysokości
przychodu działalność nierejestrowana nie wymaga prowadzenia rozbudowanej księgowości.
Ważne jest jednak dokumentowanie transakcji sprzedażowych w formie uproszczonej
(na podstawie art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o
podatku od towarów i usług – Dz.U. z 2004 r., nr 54, poz. 535 z późn. zm.),
zawierające m.in. datę i wartość sprzedaży. Należy jednak pamiętać, że niektóre
rodzaje działalności, takie jak usługi prawnicze, jubilerskie czy większość
usług doradczych, bez względu na rodzaj działalności wymagają odprowadzania
podatku VAT i/lub rejestrowania transakcji na kasie fiskalnej. Aby móc wówczas odprowadzać
VAT, wykonujący działalność nierejestrowaną powinien wystąpić o nadanie numeru
NIP, składając formularz NIP-2, i zarejestrować się jako podatnik VAT czynny. Co
do zasady jednak zarówno ograniczony limit obrotów, związany z koniecznością
nieprzekraczania progu połowy minimalnego wynagrodzenia, uprawnia wykonującego
do skorzystania ze zwolnienia z VAT.
przychodu działalność nierejestrowana nie wymaga prowadzenia rozbudowanej księgowości.
Ważne jest jednak dokumentowanie transakcji sprzedażowych w formie uproszczonej
(na podstawie art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o
podatku od towarów i usług – Dz.U. z 2004 r., nr 54, poz. 535 z późn. zm.),
zawierające m.in. datę i wartość sprzedaży. Należy jednak pamiętać, że niektóre
rodzaje działalności, takie jak usługi prawnicze, jubilerskie czy większość
usług doradczych, bez względu na rodzaj działalności wymagają odprowadzania
podatku VAT i/lub rejestrowania transakcji na kasie fiskalnej. Aby móc wówczas odprowadzać
VAT, wykonujący działalność nierejestrowaną powinien wystąpić o nadanie numeru
NIP, składając formularz NIP-2, i zarejestrować się jako podatnik VAT czynny. Co
do zasady jednak zarówno ograniczony limit obrotów, związany z koniecznością
nieprzekraczania progu połowy minimalnego wynagrodzenia, uprawnia wykonującego
do skorzystania ze zwolnienia z VAT.
Podstawowe obowiązki wykonującego działalność nierejestrową
Poza przestrzeganiem wymogów
ustawowych (przede wszystkim limitu przychodu należnego i ewidencjonowania
transakcji sprzedaży) wykonujący posiada także inne obowiązki. Obowiązek wystawienia rachunku lub faktury
powstaje wówczas, gdy żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3
miesięcy od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź
otrzymano całość lub część zapłaty. W takiej sytuacji wykonujący wystawia rachunek
lub fakturę (w przypadku zwolnienia z płatności VAT będzie to faktura bez VAT),
zawierającą: datę wystawienia, numer kolejny, imiona i nazwiska lub nazwy
podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy, nazwę (rodzaj) towaru
lub usługi, miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych
usług, cenę jednostkową towaru lub usługi, kwotę należności ogółem. Przy
sprzedaży nierejestrowej wystarczy podanie w dokumentacji imienia i nazwiska
wykonującego.
ustawowych (przede wszystkim limitu przychodu należnego i ewidencjonowania
transakcji sprzedaży) wykonujący posiada także inne obowiązki. Obowiązek wystawienia rachunku lub faktury
powstaje wówczas, gdy żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3
miesięcy od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź
otrzymano całość lub część zapłaty. W takiej sytuacji wykonujący wystawia rachunek
lub fakturę (w przypadku zwolnienia z płatności VAT będzie to faktura bez VAT),
zawierającą: datę wystawienia, numer kolejny, imiona i nazwiska lub nazwy
podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy, nazwę (rodzaj) towaru
lub usługi, miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych
usług, cenę jednostkową towaru lub usługi, kwotę należności ogółem. Przy
sprzedaży nierejestrowej wystarczy podanie w dokumentacji imienia i nazwiska
wykonującego.
Kolejnym obowiązkiem wykonującego jest respektowanie praw konsumenta.
Wykonujący działalność nierejestrowaną w świetle prawa cywilnego spełnia
przesłanki definicji przedsiębiorcy z art. 431 Kodeksu cywilnego
(tj. jest osobą fizyczną i prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą
i zawodową). Musi zatem przestrzegać prawa konsumenckiego w relacjach z
klientami. Jest przykładowo związany regulacjami z zakresu reklamacji, rękojmi
czy gwarancji, a także 14-dniowym terminem odstąpienia przez konsumenta od
umowy zawartej na odległość.
Wykonujący działalność nierejestrowaną w świetle prawa cywilnego spełnia
przesłanki definicji przedsiębiorcy z art. 431 Kodeksu cywilnego
(tj. jest osobą fizyczną i prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą
i zawodową). Musi zatem przestrzegać prawa konsumenckiego w relacjach z
klientami. Jest przykładowo związany regulacjami z zakresu reklamacji, rękojmi
czy gwarancji, a także 14-dniowym terminem odstąpienia przez konsumenta od
umowy zawartej na odległość.
Uwagi de lege ferenda
Możliwości, z jakimi wiąże się
działalność nieewidencjonowana, są szczególnie istotne dla drobnych przedsiębiorców
wspomagających funkcjonowanie trzeciego sektora. Przykładowo, mogą z niej
korzystać osoby fizyczne świadczące pewne drobne usługi dla organizacji
pozarządowych doraźnie i/lub na niewielką skalę, np. w ramach ograniczonego
czasowo projektu. Działalność nierejestrowana, wymagająca jedynie wystawienia
wspomnianej już faktury bez VAT (o ile pozwala na to rodzaj świadczonych
usług), pozwoli uniknąć uciążliwych i niekorzystnych finansowych dla
wykonującego konsekwencji umów cywilnoprawnych, które dotychczas były stosowane
w podobnych sytuacjach. Przykładowo, na działalności nierejestrowanej mogą skorzystać
osoby zatrudnione w ramach projektów: prowadzące warsztaty, eksperci, animatorzy
kultury czy wychowawcy kolonijni.
działalność nieewidencjonowana, są szczególnie istotne dla drobnych przedsiębiorców
wspomagających funkcjonowanie trzeciego sektora. Przykładowo, mogą z niej
korzystać osoby fizyczne świadczące pewne drobne usługi dla organizacji
pozarządowych doraźnie i/lub na niewielką skalę, np. w ramach ograniczonego
czasowo projektu. Działalność nierejestrowana, wymagająca jedynie wystawienia
wspomnianej już faktury bez VAT (o ile pozwala na to rodzaj świadczonych
usług), pozwoli uniknąć uciążliwych i niekorzystnych finansowych dla
wykonującego konsekwencji umów cywilnoprawnych, które dotychczas były stosowane
w podobnych sytuacjach. Przykładowo, na działalności nierejestrowanej mogą skorzystać
osoby zatrudnione w ramach projektów: prowadzące warsztaty, eksperci, animatorzy
kultury czy wychowawcy kolonijni.
Podsumowując, z prowadzeniem
działalności nierejestrowanej nie wiąże się konieczność zgłaszania jej w
rejestrze CEIDG, w ZUS, w urzędzie skarbowym czy też w GUS (a w konsekwencji
także brak obowiązku posiadania numerów REGON i NIP, za wyjątkiem prowadzenia
działalności bezwzględnie wymagającej odprowadzania podatku VAT). Wykonujący
nie płaci składek na ZUS ani zaliczek na podatek dochodowy. Obowiązkiem
wykonującego jest przestrzeganie praw konsumentów, co do zasady także prowadzenie
uproszczonej ewidencji sprzedaży i wystawianie rachunków lub faktur na żądanie
strony transakcji. Kwestią otwartą pozostaje praktyczne zastosowanie
wykonywania działalności nierejestrowanej w odniesieniu do stosunków prawnych
nawiązywanych w ramach działalności trzeciego sektora.
działalności nierejestrowanej nie wiąże się konieczność zgłaszania jej w
rejestrze CEIDG, w ZUS, w urzędzie skarbowym czy też w GUS (a w konsekwencji
także brak obowiązku posiadania numerów REGON i NIP, za wyjątkiem prowadzenia
działalności bezwzględnie wymagającej odprowadzania podatku VAT). Wykonujący
nie płaci składek na ZUS ani zaliczek na podatek dochodowy. Obowiązkiem
wykonującego jest przestrzeganie praw konsumentów, co do zasady także prowadzenie
uproszczonej ewidencji sprzedaży i wystawianie rachunków lub faktur na żądanie
strony transakcji. Kwestią otwartą pozostaje praktyczne zastosowanie
wykonywania działalności nierejestrowanej w odniesieniu do stosunków prawnych
nawiązywanych w ramach działalności trzeciego sektora.
Autor:
Marzena Dobner
Marzena Dobner
Źródła:
Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. –
Prawo przedsiębiorców ustawy (Dz.U. z 2018 r., poz. 646).
Prawo przedsiębiorców ustawy (Dz.U. z 2018 r., poz. 646).
A. Borowska, Czym jest działalność nierejestrowana? Co mówi o niej ustawa? https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-czym-jest-dzialalnosc-nierejestrowana-co-mowi-o-niej-ustawa
(dostęp: 23.06.2018).
(dostęp: 23.06.2018).
Działalność nierejestrowa (bez konieczności rejestracji w CEIDG), https://www.biznes.gov.pl/przedsiebiorcy/biznes-w-polsce/przed-rozpoczeciem/dzialalnosc-nierejestrowa
(dostęp: 23.06.2018).
(dostęp: 23.06.2018).
