Działalność odpłatna, a działalność gospodarcza w NGO

Działalność odpłatna w NGO wciąż budzi wiele prawnych wątpliwości. Wprowadzona została w celu umożliwienia organizacjom pozyskiwania pieniędzy bez konieczności rejestrowania działalności gospodarczej. Zasady prowadzenia działalności odpłatnej są dość jasne i szeroko omówione w wiele innych miejscach. Dlatego w tym wpisie, zajmę się wyłącznie granicą pomiędzy działalnością odpłatną a działalnością gospodarczą. Wielokrotnie miałem do czynienia z problemem, czy dana aktywność organizacji to działalność odpłatna, czy gospodarcza. Czy można prowadzić obie naraz? Jeżeli tak, to na jakich zasadach je rozgraniczać? Jak dużą swobodę mają NGO w decydowaniu o prawnym rodzaju działalności?

Działalność odpłatna

Działalność odpłatna to po prostu pobieranie opłat za działalność społecznie użyteczną. Jest to więc rodzaj działalności not for profit (o rodzajach działalności NGO możecie przeczytać w tym wpisie). Jakie konkretnie będą to działania? Lista znajduje się w art. 4 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej jako: Ustawa).

Taka działalność może oznaczać również działalność gospodarczą, zgodnie z wytycznymi z ustawy Prawo przedsiębiorców. Gdy dwie ustawy dotyczą tej samej kwestii, prawnicze interpretacje dają pierwszeństwo ustawie bardziej szczegółowej. W tym przypadku jest to ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W niej właśnie należy szukać zasad ustalania granic pomiędzy obiema działalnościami NGO.

Granice działalności odpłatnej

Pierwszą regułę wprowadza art. 9 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym NGO zawsze będzie prowadziło działalność gospodarczą, w sytuacji gdy:

1. pobierane opłaty przyniosą zysk (czyli przychód przekroczy koszty i pojawi się dochód), lub
2. wynagrodzenia zatrudnionych osób przekroczą określone w tym art. limity.

Uwaga: wystarczy, wystąpienie jednej z tych sytuacji (1 lub 2), aby działalność NGO była traktowana jako działalność gospodarcza.

Jest to wyraźna granica pomiędzy obiema działalnościami. Dodatkowo podkreśla ją zakaz prowadzenia odpłatnej  działalności  pożytku  publicznego i działalności gospodarczej w odniesieniu do tego samego przedmiotu działalności (art. 9 ust. 3 Ustawy). Zakaz ten uniemożliwia obchodzenie limitów wynagrodzeń lub zakazu for profit, o których było wyżej. Gdyby go nie było, NGO mogłyby dowolnie ustalać te limity, nadużywając społecznego zaufania kupujących. Nie jest więc możliwa sytuacja, w której organizacja rozdziela sprzedaż swoich produktów.

Przykład 1: Organizacja prowadzi dwa punkty sprzedaży tych samych produktów, jeden w formie działalności odpłatnej, a drugi gospodarczej.

Przykład 2: Organizacja oferuje sprzedaż w formie działalności gospodarczej w określonym czasie – tylko w weekendy, a w pozostałe dni w formie odpłatnej.

Oba powyższe przykłady należy uznać ze niezgodne z art. 9 ust. 3 Ustawy, ponieważ dotyczą tego samego przedmiotu działalności.

Wybór rodzaju działalności

Powyższy zakaz daje również, ważną wskazówkę co do możliwości wyboru danej działalności. Kto decyduje czy dana działalność jest działalnością gospodarczą, czy tylko odpłatną? Ponieważ sama Ustawa dopuszcza sytuację, w której taka sama działalność może być zarówno w formie odpłatnej, jak i gospodarczej, to decyzja o wyborze jednej z nich należy tylko do NGO. Nie ma tutaj żadnego znaczenia, ani skala tej działalności, ani wysokość obrotów, ani ilość zatrudnionych pracowników. Jedyne punkty graniczne to ZYSK i LIMIT WYNAGRODZEŃ. Często zdążą się, że NGO boją się rozszerzać działalność odpłatną ze względu na ryzyko, że jakiś organ uzna tak szeroką działalność za działalność gospodarczą. W tej sytuacji nie ma uznaniowości. Warunki są jasno zakreślona w ustawie i nikt poza NGO nie może wybrać lub zmienić tej formy. Oczywiście przy respektowaniu granic z Ustawy.

Oczywiście nie wystarczy samo zastosowanie limitów z art. 9 ust. 1 tej ustawy, aby daną działalność uznać za działalność odpłatną. Te dwie wspomniane wyżej reguły można nazwać przesłankami negatywnymi, których wypełnienie pozbawia możliwości prowadzenia działalności odpłatnej. Dla dopełnienia tej definicji potrzebne są jeszcze przesłanki pozytywne, które muszą zostać spełnione łącznie, ale o tym w już w kolejnym wpisie.

Dopuszczalna będzie więc sytuacja, gdy taka sama działalność będzie mogła być prowadzona jako odpłatna lub jako gospodarcza. Jedynym decydentem będzie prowadzący ją podmiot, o ile spełni konkretne wymogi prawne. Również sama odpłatność, nie będzie miał decydującego znaczenia dla oceny prawnej, ze względu na swobodę, którą przyznaje Ustawa w każdorazowym podejmowaniu decyzji. Można więc uznać, że ustawodawca dopuścił możliwość wyboru różnej formy działalności, wprowadzając pewne ograniczenia przedmiotowe i podmiotowe.

Jeżeli działalność nieodpłatna wciąż sprawia problemy, zapraszam do kolejnego wpisu w przyszłym tygodniu, w którym podam prosty sposób na ocenę, co jest lub może być taką działalnością w NGO.