Obecny rok to dla mnie wytężony okres pracy projektowej w NGO. W tym wpisie przedstawiam dokument, przy którym pracowałem w ramach partnerstwa strategicznego trzech europejskich organizacji pozarządowych (https://youththinktank.feis.org.pl/pl/). Opracowaliśmy wzór polityki włączenia dla NGO, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieżowego profilu organizacji. Może on jednak być z powodzeniem wdrożony w organizacjach o bardzo różnym profilu, także w instytucjach publicznych.
Polityka włączenia to prawo wewnętrzne NGO
Jest to dokument ustanawiający wewnętrzne zasady zapewnienia wszystkim w organizacji bezpieczeństwa i równych szans. Polityka ta, nie ma jednego ustalonego wzoru i może dotyczyć bardzo różnych obszarów funkcjonowania NGO. W podstawowym zakresie określa zasady wsparcia osób z mniejszymi szansami.
Osoby z mniejszymi szansami (osoby defaworyzowane)
Nie ma jednej definicji osób z mniejszymi szansami. Sama nazwa tej kategorii osób też bywa różna: osoby defaworyzowane, osoby ze szczególnymi potrzebami. W wypracowanym dokumencie przyjęliśmy nazewnictwo mniejszych szans, które jest powszechne w dokumentach UE odnośnie do młodzieży. Mniejsze szanse (defaworyzowanie) oznacza pewną niekorzystną sytuację osoby w porównaniu do i innych osób w podobnej kategorii.
Przykład: niepełnosprawność (niekorzystna sytuacja) Piotra zmniejsza jego możliwość uczestniczenia w zajęciach fundacji (standardowa możliwość dotarcia do Sali po schodach innych osób).
Przykład 2: Słabsza znajomość języka polskiego uniemożliwia wolontariuszce pełne korzystanie z materiałów dla wolontariuszy (są kierowane do ogólnej grupy znających j. polski wolontariuszy)
W naszym dokumencie ogólną grupą jest młodzież, a więc osoba z mniejszymi szansami to osoba młoda będąca, z jakiś względów, w sytuacji niekorzystnej w porównaniu z jej rówieśnikami i rówieśniczkami. Oczywiście bardzo łatwo można przystosować wzór do każdej osoby. Można też wprowadzić różne podkategorie, np.: wolontariusze, pracownicy, członkowie i odbiorcy.
We wzorze znalazł się otwarty katalog przyczyn nierówności – przykładowe wymienienie kończy się wskazaniem: „innych czynników prowadzących do dyskryminacji”. Można również wprowadzić zamknięte wyliczenie, co daje większą precyzję w identyfikowaniu osób wymagających wsparcia, ale może okazać się zbyt zawężające. Zdecydowanie jest to kwestia, od której powinno zacząć się proces wdrażania mechanizmów włączenia w organizacji.
Polityka włączenia jest fundamentem równości w NGO
Aby wyrównać niekorzystną sytuację osób z mniejszymi szansami i zapewnić im dostęp do działań NGO oraz równe zasady pracy/wolontariatu. Jest to więc narzędzie zapewniające równość i tym samem spełniające wiele społecznych celów. Oczywiście jest bardzo wiele mechanizmów takiego wyrównywania i są one nawet skuteczniejsze od polityki, która jest tylko prawnym dokumentem. I to jest jej zaletą i wadą. Charakter prawny pozwala zbudować jasne i czytelne zasady, które mogą stać się fundamentem całej strategii włączenia (tak jest w naszym wzorze). W polityce mogą pojawić się konkretne rozwiązania i zabezpieczenia gwarantujące realizację jej celów. Wadą jest możliwość jej nie przestrzegania, ale w tym celu konieczne jest praktyczne wdrożenie. Dobrze zespolona ze strukturą organizacji polityka, pozwala na bardzo wysoki poziom zabezpieczenia równego traktowania.
NGO powinno rozważyć wdrożenie polityki włączenia
Czy, jako NGO, musicie mieć taką politykę? Tutaj sytuacja jest inna niż z RODO, nie ma ogólnego obowiązku dokumentacji. Polityka włączenia stanowi jednak część większego zbioru zasad, zwanych compliance (zgodność). Jej zastosowanie jest niezbędne do zapewnienia działań antydyskryminacyjnych, które już są wymagane przez przepisy prawa. Jest szczególnie przydatna w NGO, gdzie mamy bardzo wiele kategorii osób, nie tylko pracowników, których chronią przepisy prawa pracy, ale również: wolontariuszy, członków organizacji, odbiorców działań, uczestników projektów, rodziców uczestników itd. W każdej z tych grup może dojść do nierównego traktowania lub dyskryminacji. Możesz też przeczytać na blogu o innych aspektach compliance.
Unijne wymogi włączenia
Włączenie i ogólnie compliance jest coraz częściej wymagane przez instytucje unijne, jako sposób na zagwarantowanie udziału osób z mniejszymi szansami. Z roku na rok, takie wymogi są dołączane do kolejnych programów wsparcia. Instytucje Europejskie dostrzegają rosnący problem marginalizacji i rozwarstwienia społecznego. Proponowane rozwiązania to właśnie wzmocnienie oddolnych działań i zapewnienie realnych działań. Podobnie jak w przypadku RODO, nie wystarczy przyjęcie jakiś dokumentów, należy zapewnić ich wdrożenie i stosowanie. W tych strategiach i wytycznych, to NGO korzystające ze wsparcia unijnego, ma udowodnić w jaki sposób zapewnia równość i działania antydyskryminacyjne. Wypracowany wzór bazuje na tych dokumentach, zapewniając na poziomie formalnym zgodność z najnowszymi wytycznymi UE (wykaz podstawnych dokumentów na końcu). Jest też pewnie kwestią czasu rozszerzenie tych wymogów na programy krajowe.
Wzór polityki włączenia to szereg praktycznych mechanizmów wsparcia
Krótko, co we wzorze. Przede wszystkim narzędzia włączenia, takie jak min.:
- Koordynatorzy Włączenia – czyli osoby odpowiedzialne za stosowanie tych regulacji;
- Mechanizmy służące wspieraniu włączenia (szkolenia, wsparcie indywidualne) oraz wspieraniu zdrowia psychicznego;
- Zasady dostępności (fizycznej i cyfrowej) – czyli w jaki sposób zapewnić równy dostęp do oferty NGO;
- Zasada zrozumiałej komunikacji – częsty problem przełożenia oferty na język odbiorców oraz sprecyzowanie języka pod względem płci (propozycja dwóch zasad: formy bezosobowej lub formy męsko-żeńskiej wraz ze sposobami wdrożenia);
- Rozstrzyganie przypadków dyskryminacji (procedury i konkretne działania).
Wzór jest udostępniony na licencji CC BY 4.0, co oznacza, że możesz go dowolnie wykorzystywać i zmieniać. Jeżeli zamierzasz go udostępniać publicznie dalej (nie jako wewnętrzny dokument) prosimy o uznanie autorstwa poprzez doklejenie tego linku: https://youththinktank.feis.org.pl
Dokumenty:
Strategia na rzecz włączenia społecznego i różnorodności w ramach programu Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/resources/implementation-guidelines-erasmus-and-european-solidarity-corps-inclusion-and-diversity_pl
Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych:https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities.html
